سندرم کمپارتمان مزمن ورزشی

سندرم کمپارتمان افزایش فشار فضای فیبری- استخوانی (Fibro-osseous) در ساق پا است که باعث کاهش جریان خون بافتی شده و منجر به درد ناشی از ایسکمی و امکان آسیب دایمی بافت‌های کمپارتمان می‌شود.
این سندرم به‌صورت حاد، مزمن (ورزشی) یا تبدیل مزمن به حاد بروز می‌یابد. سندرم کمپارتمان مزمن ورزشی به همراه شکستگی تنشی و پریوستیت کششی سمت داخلی تیبیا تشخیص‌های افتراقی مهم درد ساق در ورزشکاران خصوصاً ورزش‌های دو و میدانی و هوازی هستند. این سندرم معمولاً به‌صورت دوطرفه ایجاد می‌شود. اتیولوژی دقیق این آسیب تا امروز مشخص نمی‌باشد. احتمالاً بیش‌کاری و التهاب ناشی از آن باعث فیبروز و درنتیجه کاهش قابلیت ارتجاعی فاسیای اطراف کمپارتمان‌های عضلانی می‌گردد. درنتیجه هنگامی که بیمار ورزش می‌کند عضلات تمایل به انبساط داشته، ولی قادر به منبسط شدن نیستند. این امر منجر به افزایش فشار و ایجاد درد می‌شود.
در نمای بالینی سندرم کمپارتمان مزمن ورزشی در حال استراحت بدون درد بوده و با ورزش احساس سفتی و درد ایجاد می‌شود. معمولاً علایم پس از چند دقیقه استراحت از بین می‌روند، ولی درد بیمار ممکن است تا 30 دقیقه باقی بماند. به ندرت ورزشکاران با ورزش اختلال حس یا ضعف حرکتی پیدا می‌کنند. معاینة فیزیکی در زمان استراحت طبیعی است. با ورزش افزایش فشار قابل لمس در کمپارتمان و متورم شدن یا هرنی عضلانی ممکن است دیده شود. شایع¬ترین کمپارتمان درگیر کمپارتمان قدامی است که با درد قسمت قدامی- خارجی ساق حین ورزش نمایان می‌شود. دیگر کمپارتمان‌های شایع یکی کمپارتمان خارجی است که با اختلال حسی در گسترة عصب پرونئال سطحی تا قسمت فوقانی پا خود را نشان می‌دهد و دیگری کمپارتمان خلفی عمقی است که معمولاً با درد قسمت خلفی- داخلی تیبیا همراه است.
ارزیابی‌ها باید همواره شامل بررسی راستای پا و اندام تحتانی، بیومکانیک رشتة ورزشی مورد نظر شامل سطح زمین بازی و کفش ورزشی، تاریخچة آسیب‌های قبلی و بررسی وجود سایر پاتولوژی‌های همراه باشد.
گرافی ساده به‌عنوان یک ابزار غربالگری برای بررسی پاتولوژی‌های استخوانی همراه استفاده می‌شود. تشخیص دقیق بر مبنای اندازه‌گیری فشار داخل کمپارتمان داده می‌شود.


سندرم کمپارتمان خلفی-عمقی
این سندرم به‌صورت درد ناحیة داخلی تیبیا یا به‌عنوان درد مزمن پشت ساق پا نمایان می‌شود. این کمپارتمان شامل عضلات فلکسور بلند شست، فلکسور بلند انگشتان و تیبیالیس خلفی است. حرکات این عضلات به‌صورت فعال، غیرفعال و در برابر مقاومت باعث افزایش درد می‌شود. بیمار احساس سفتی یا ترکیدگی (Bursting) در ساق دارد. درد بیمار با ورزش افزایش می‌یابد. ممکن است علایم همراه در قسمت دیستال پا شامل ضعف، احساس سوزن سوزن شدن کف پا که نشانة فشار بر عصب تیبیال است، وجود داشته باشد.
در معاینه ممکن است تندرنس خفیف سمت داخلی تیبیا وجود داشته باشد. به¬دلیل ماهیت عمقی این کمپارتمان، لمس سفتی فاسیا در مقایسه با کمپارتمان‌های قدامی و طرفی کمتر محسوس است.
درمان
درمان معمولاً با کاهش شدت ورزش و درمان‌های بافت نرم (Soft tissue therapy) عمقی آغاز می‌شود. به منظور کاهش ضخامت فاسیا آزادسازی طولی (Longitudinal release) همراه با دورسی‌فلکسیون فعال و غیرفعال انجام می‌شود. ماساژ عرضی برای درمان ضخیم‌شدگی‌های مزمن عضلانی استفاده می‌شود. طب سوزنی عضلات عمقی ممکن است مفید باشد. بررسی و اصلاح اختلالات بیومکانیک علی‌الخصوص پروناسیون شدید پا باید صورت گیرد. درصورتی که علایم مقاوم به درمان باشند، آزادسازی جراحی مورد نیاز است.
سندرم کمپارتمان قدامی و خارجی
علایم بیمار در سندرم کمپارتمان قدامی در محدودة عصب پرونئال عمقی (Deep peroneal nerve) و در سندرم کمپارتمان خارجی در محدودة عصب پرونئال سطحی (Superficial peroneal nerve ) هستند. معاینة فیزیکی در زمان استراحت طبیعی بوده و ممکن است یک سفتی قابل لمس ژنرالیزه در کمپارتمان‌ها وجود داشته باشد. سفتی و کوتاهی عضلات پلانتار فلکسور از عوامل تسریع کنندة سندرم کمپارتمان هستند. با انجام ورزش هرنی عضلات ممکن است لمس شود.
درمان
اصول درمان مشابه سندرم کمپارتمان خلفی- عمقی است. کاهش ارتفاع پاشنه در کفش از فشار روی عضلات کمپارتمان قدامی می‌کاهد. تکنیک‌های کششی میوفاسیال برای درمان سفتی کمپارتمان خلفی (عضلات آنتاگونیست) مفید هستند. آزادسازی جراحی نیز با موفقیت 90% همراه است.


دکتر محمد حسین پورغریب
مسئول کمیته آموزش هیأت پزشکی ورزشی استان تهران

تاريخ  ارسال:سه شنبه 8 اسفند 1391 - 10:29

کد:10090-1403