علائم جسمانی علائم احساسی علائم رفتاری
خستگی زود رنجی ضعف عملکرد ورزشی
تپش قلب افسردگی رابطه کمتر بااطرافیان
خشکی دهان ترس غیرمنطقی کم حرف زدن و منفی حرفزدن
بی خوابی عدم تمرکز استفاده از داروهایغیرمجاز
افزایش ضربان قلب دلیل تراشی زیاد بریدگی و ارتعاشکلام
افزایش فشار خون ناآرامی و بی قراری گام زدن تند
افزایش تعرق بدگمانی و ناامیدی
افزایش قند خون
افزایش اسپاسم عضلانی
افزایش تنفس
کاهش در افزایش وزن
کاهش و افزایش اشتها
اسهال ، استفراغ

سرگیجه، لکنت زبان



از تعریف استرس چنین نتیجه می گیریم که استرس نتیجه افکار منفی شخص است که پاسخ به عوامل فشار آور محیطی موجب تغییرات سطح انگیختگی می گردد. بر حسب این که تقدم با افکار منفی باشد و یا تغییرات سطح انگیختگی، دو نوع استرس داریم که عبارت است از:
استرس افکار منفی انگیختگی محرک محیطی استرس مبتنی بر موزون شماره1
استرس انگیختگی افکار منفی محرک محیطی استرس مبنی بر موزون شماره 2
فرمول (1)
با شروع مسابقات کشتی، گشتی گیر جوان وارد سالن می شود و مربی حریفش را به او نشان می دهد که در حال گرم کردن خودش است با بدنی ورزیده و روحیه ای بالا، کشتی گیر جوان پیش خودش فکر می کند عجب حریف قلدری سخت است و اگر نتوانم از او امتیاز بگیرم و اگر ببازم، جواب دوستانم را چه بدهم و غرق در همین افکار منفی است که ناگهان تپش قلب خود را احساس می کند، زانوهایش سست شده وعضلات گردن و پشت او دچار گرفتگی می شوند. تجربه استرس این گشتی گیر جوان از نوع فرمول 1 می باشد.
فرمول (2)
دقایقی قبل ازیک مسابقه مهم، ورزشکاران وارد راهروی ورودی ورزشگاه می شوند، صدای همهمه هزاران تماشاچی به گوش می رسد و بلند گوی ورزشگاه در مورد مسابقه مهم امروز نکاتی را پخش می کند. همزمان با باز شدن درب ورودی ورزشگاه ناگهان ورزشکار جوان احساس تنش در عضلات خود می کند، ضربان قلبش افزایش می یابد، دست هایش عرق کرده واحساس ناراحتی معده می کند. این احساس، افکار گذشته نامطبوع او را تداعی می کند و ورزشکار جوان دچار استرس شدید می شود.
در مثال های ارائه شده و فرمول های 1و2 استرس، توجه به این نکته ضروری است که محیط به عنوان علت استرس مطرح نبوده، بلکه تفسیر و برداشت افکار منفی است که استرس را به وجود آورده و به عبارت دیگر ادراک ما از دنیاست که علت هیجانات می باشد نه خود دنیا، البته این بدین معنا نیست که محیط نقشی در استرس ندارد، بلکه بعضی از شرایط محیطی وجود دارند که افکار منفی را تشدید می کنند، ولی بایستی بدانیم که هیچ وقت واقعه ای استرس آمیز تلقی نمی گردد، مگر این که به صورت منفی از جانب شما تفسیر شود.
لازم به ذکر است تعادل ما بین برانگیختگی وافکار منفی که در هر دو فرمول ارائه شده، اغلب به یک حلقه بازخور منجر می شود. برای مثال هنگامی که شما به خودتان می گوید امروز روز خوبی نیست و دچار دردسر می شوم (افکار منفی) و متعاقب آن دچار برانگیجتگی می شوید، افکار منفی در باره موقعیت تشدید می شود و شما به برانگیختگی بیشتر هدایت می شوید.
شایان ذکر است که مارتز اعتقاد دارد که چگونگی بروز استرس در موقعیت های ورزشی با فرمول اول بیشتر همخوانی دارد.
روش های مقابله با استرس:
مقابله مساله محور – مقابله هیجان محور
مقابله مساله محور: به منظور کاهش یا حذف پیامدهای ناخوشایند یک مشکل، فرد درصدد تسلط بر عوامل آن مشکل است. فرد روی مشکل متمرکز است و از جوانب گوناگون آن را بررسی می کند و راه حل مناسب را می یابد. فرد روی موقعیت ها فکر می کند و روی خود مساله کار کرده و از بین آنها بهترین را انتخاب می کند.
مقابله هیجان محور:
فرد در جهت کنترل و حذف واکنش های هیجانی ناشی از مشکل تلاش می کند. فرد با پیامدهای مساله مقابله کرده و به صورت احساسات و هیجان هایی که در فرد بروز می کند، با آنها روبرو می شود.
هوشنگ اسماعیلی
مسئول کمیته روانشناسی هیأت پزشکی ورزشی استان تهران